Bu yazımızda sizlere söz sanatlarından teşbih nedir?, teşbih sanatı nedir? ve benzetme sanatı nedir? gibi soruların cevabını bulmaya ve teşbih sanatının inceliklerinden bahsetmeye çalışacağız.
Edebi söz sanatlardan olan teşbih sanatı diğer bir ifade ile benzetme sanatı olarak bilinilir.
Teşbih Nedir?
Teşbih nedir? sorusunun cevabına bakacak olursak.Öncelikle tanımamıza bir bakalım;
Birbirleri arasında ortak bir yön bulunan iki şeyden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesine teşbih denir. Böylelikle teşbih ne demek sorusuna cevabını bulmuş oluyoruz.
Benzetme teşbih sanatının dört adet önemli unsur vardır, Bunları kısaca açıklayacak olursak;
1- Benzeyen (Müşebbeh) zayıf unsur
2- Kendisine benzetilen (Müşebbehünbih) kuvvetli unsur
3- Benzetme yönü (Vech-i şebeh) iki varlık arasındaki ortak yön
4 -Benzetme Edatı (Edat-ı teşbih) gibi kadar sanki misal tıpkı benzer andırır adeta
Edebi sanatlar teşbih sanatında temel iki unsuru vardır. Bunlardan birincisi benzeyen ikincisi ise kendisine benzetilen diğer iki unsur ise olmasa da olur. Öyle ki bizim iki temel benzetme sanatımız vardır diyebilmemiz için benzeyen ve kendisine benzetilen kesinlikle olmak zorundadır. Diğerleri isteye ve duruma bağlıdır.
Teşbih (Benzetme) Sanatının Türleri Nelerdir?
Teşbih türleri beş ana başlık altında toplanmıştır. Bunları maddeler alinde kısa açıklamalar şeklinde anlatmaya başlayalım.
1. Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme)
Teşbihi beliğ nedir? sorusuna cevap verecek olursak. Sadece kendisine benzeyen ve benzetilen ile yapılan sanata teşbihi beliğ denir. Cümlede benzetme edatı ve benzetme yönü söylenmeyişi, o cümleyi daha çok etkili ve güzel kılar. Teşbihi beliğ nedir? sorusuna böylelikle cevap vermiş olduk. Şimdi de teşbih i beliği örnekler ile açıklayalım.
–“Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?”
Açıklama;
“Cennet” Kendisine Benzetilen
“Vatan” benzeyen
–“Nazlı vücudu bir kucak ot, bir yığın kemik”
Açıklama;
“Bir kucak ot, bir yığın kemik” Kendisine Benzetilen
“Nazlı vücut” benzeyen
2. Ayrıntılı Benzetme (Teşbih-i Mufassal)
Teşbih-i mufassal nedir? sorsuna gelecek olursak. Teşbih benzetme sanatlarından olan dört öğenin cümle içerinde tamamının kullanmasına ayrıntılı benzetme denir?. Ayrıntılı benzetme sanatı örnekleri verecek olursak.
-“Tuz gölü mavi bir örtü gibi önüme serildi”.
Açıklama;
“Gibi” benzetme edatı
“Tuz gölü” benzeyen
“Örtü” kendine benzetilen
“Önüme serildi” benzetme yönü
–“Beş altı araba gelin alayı gibi sıralandı”.
Açıklama;
“Beş altı araba” benzeyen
“Gelin alayı” kendisine benzetilen
“Sıralandı” benzetme yönü
“Gibi” benzetme edatı
3. Kısaltılmış Benzetme (Teşbih-i Mücmel)
Teşbih-i mücmel nedir? sorusuna cevap verecek olursak. Benzetme teşbih sanatının dört unsurunun sadece benzetme yönünü kullanılamadığı cümlelere kısaltılmış benzetme denir. Teşbih-i mücmel örnek verecek olursak.
-“Hayal gibi bir yolculuktu”.
Açıklama;
“Bir yolculuk” benzeyen
“Hayal” kendisine benzetilen
“Gibi” benzetme edatı
“…….” benzetme yönü yok.
-“Altın gibi başaklar”.
Açıklama;
“Altın” benzeyen
“Başaklar” kendisine benzetilen
“Gibi” benzetme edatı
“……..” benzetme yönü yok.
Ayrıca teşbih sanatı nedir konumuzun yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz zıt nlamlı kelimeler ve listesi yazımıza da bakabilirsiniz
4. Pekiştirilmiş Benzetme (Teşbih-i Müekked)
Teşbih-i müekked nedir? sorusuna cevap verecek olursak. Teşbih benzetme sanatının dört unsurunun sadece benzetme edatının kullanılamadığı cümlelere pekiştirilmiş benzetme denir. Pekiştirilmiş benzetme örnekleri verecek olursak.
-“Ufuk bir tilkidir, kaçak ve kurnaz”.
Açıklama;
“Ufuk” benzeyen
“Tilki” kendisine benzetilen
“Kurnaz” benzetme yönü
“……….” benzetme edatı yok.
-“Kızın eli pamuk yumuşaklığındadır”.
Açıklama;
“Kız” benzeyen
“Pamuk” kendisine benzetilen
“Yumuşak” benzetme yönü
“…………” benzetme edatı yok.
5. Yaygın Benzetme (Temsili Teşbih)
Yaygın Benzetme diğer bir ismi temsili teşbih benzetme sanatlarından olan benzetme yönünün birden fazla kullanılmasına temsili teşbih denir?. Temsili teşbih örnekleri ise Orhan Seyfi Orhan Kar şiiridir.
KAR
Dışarıda yorgun adımlar…
Çalındı sonra kapım: “Acep gelen, bu zaman kim?” dedim, gidip açtım.
Görünce kalbimi oynattı bir küçük titreyiş
Garip çehreli, ağırbaşlı bir derviş.
Elinde buzdan asa, koltuğunda bir ney var.
Omuzlarında uzun, bembeyaz uzun saçlar…
Ne var, dedim, nereden geldin ihtiyar, ne adın?
Neden bu korkulu yollarda böyle geç kaldın?
– Uzak, uzak dedi meçhul uzak ufuklardan
Sürüklüyor beni ruhumda duyduğum hicran.
Kutupların geçerek buzdan denizlerini
Ümidimin her tarafta aradım izlerini
Yabancı yolların üstünde ağladım, koştum.
Bahar âşığıyım, kıştır ismim ey dostum
Orhan Seyfi Orhon
Ayrıca teşbih sanatı nedir?‘in yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz mübalağa ne demektir? yazımıza da bakabilirsiniz.
Teşbih Örnekleri
Birkaç teşbih örnekleri ile size benzetme sanatını anlatmaya çalışalım. Teşbih cümlelerin birincisi;
-“Fırtınada bir deniz kenarı kadar yalnızdım”.
Açıklama;
“Yalnızdım” benzeyen
“Deniz feneri” kendisine benzetilen
“Kadar” benzetme edatı
“Yalnızdım” benzetme yönü
Benzetme örnekleri ikincisi ise;
–“Rujlu dudakları açık bir yarayı andırıyordu”.
Açıklama;
“Rujlu dudaklar” benzeyen
“Açık bir yara” kendisine benzetilen
“Andırıyordu” benzetme edatı.
Benzetme sanatı örnekleri üçüncüsü ise;
-“Köpek leşi gibi uyuyor şehir”.
Açıklama;
“Şehir” benzeyen
“Köpek leşi” kendisine benzetilen
“Gibi” benzetme edatı.
“Uyuyor” benzetme yönü
Böylelikle teşbih örnekleri vermiş olduk. Teşbih sanatını meydana getiren unsurlar ne kadar az kullanılırsa teşbih yapılan cümle o kadar kuvvetli olur.
Ayrıca teşbih nedir konumuzun yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz deneme yazısı nedir ve nasıl yazılır konulu yazımıza da bakabilirsiniz.
Bu makalemizde sizlere teşbih sanatı nedir?, teşbih ne demek ve teşbih örnekleri hakkında bilgiler vermeye çalıştık.
