ünsüz türemesi konulu bu makalemizde siz değerli okurlarımıza ünsüz türemesi nedir ve ünsüz türemesine örnekler neler olabilir sorularını cevaplayacağız. Ardından yardımcı ünsüz türemesi nedir sorusunu cevaplamaya çalışacağız.
Ünsüz Türemesi Nedir?
Kelimenin kendisinde olmadığı halde kelimeye ek veya yardımcı fiil getirildiğinde ünsüz bir sesin ortaya çıkmasına ünsüz türemesi adı verilir. Aynı zamanda bir kelimenin başka bir kelime ile birleşik kelime oluşturmak için bir araya getirilmesi sonucunda da türeme görülebilir. Bu ses olayına ünsüz ikizleşmesi de denir. Bu türeme genellikle Arapça kökenli kelimelerde ortaya çıkar. Ayrıca genelde en çok tek heceli kelimelerde görülür.
Ünsüz Türemesi Hangi Durumlarda Görülür?
Bu türeme dilimizde birden çok yerde karşımıza çıkmaktadır. Bunlar:
Arapçadan dilimize girip Türkçede iki ünlünün yan yana bulunamama kuralına uymayan kelimelerde görülür. Bu kelimelerden bazıları fiyat, tuval, fayda, zayıf, repertuvar, tuvalet, laboratuvar gibi kelimelerdir.
Tek heceli bazı kelimeler ünlü bir harf ile başlayan bir ek aldıklarında veya “etmek, olmak, eylemek’’ yardımcı fiilleriyle birleştikleri durumlarda kelimenin sonundaki ünsüz çiftleşir (ikizleşir). Bu durum hece sayısını değiştirmez. Bu kelimelere affeylemek, reddetmek, hissetmek, halletmek gibi kelimeler örnek olarak verilebilir.
Arapçadan dilimize alınmış olan ve sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimeler Türkçede tek bir ünsüzle kullanılır. Bu kelimeler ünlü harf ile başlayan ek ya da yardımcı fiil ile beraber kullanıldıklarında sondaki ünsüz türer. Bu kelimelerden bazıları hak (hakka), red (reddi), af (affetmek), his (hissi), şer (şerre) gibi kelimelerdir.
Türemeler dilimizde karşımıza bu yerlerde çıkmaktadır ve Türkçe’de önemli yere sahiptir.
Yardımcı Ünsüzler Nedir?
Yardımcı ünsüzler, kaynaştırma ünsüzleri olarak bilinen ünsüz harflerdir. Kaynaştırma ünsüzleri –y, -ş, -s ve –n harfleridir.
Yardımcı Ünsüz Türemesi Nedir?
Ünlüyle biten bir kelime, sadece bir ünlüden oluşan bir ek aldığında ya da ünlüyle başlayan bir ek araya bir ünsüz girer. Diğer bir tanımıyla ek fiil denilen ve -i fiiline bağlanan idi, imiş, ise, iken kelimeleri ile kelimeyi bağlaç, zarf ya da olarak kullanılabilir. Ünlüyle biten bir kelime ile bitirilirse baştaki “i” yerine ‘’y’’ gelir. Bu olaya yardımcı ünsüz türemesi adı verilir. Gece kelimesine –e eki getirilirken de bu olay görülür ve gece-y-e olur.
Ünsüz Türemesine Örnekler
Ünsüz türemesine şu örnekleri verebiliriz:
- Rab (Rabbi)
- Zan+etmek (zannetmek)
- His (hissi)
Ünsüz türemesine örnekler konuyu kavramada çok önemlidir. Bu nedenle üzerinde durulması ve dikkat edilmesi gereklidir.
