ünsüz değişimi konulu bu yazımızda sizlere ünsüz değişimi nedir ve ünsüz değişimi örnekleri nelerdir soruların cevabını bulmaya çalışacağız.
ünsüz Değişimi Nedir ?
ünsüz değişimi Türkçe sözcüklerin sonuna ünlü ya da ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde yumuşak ünsüzler sert ünsüzlere dönüşür. Türkçe dil bilgisi içerisinde ağırlıklı olan ünsüz değişmesi konusu oldukça değişik bir yapı içindedir. Birçok kuralı ve şekli olan bu konu örnekler ile bütünleştirildiğinde daha açık bir hal alacaktır.
Genellikle bir sözcüğün sonunda yer almak üzere içerisinde bulunan seslerin belli nedenlerden dolayı değişmesi ünsüz değişmesi olarak adlandırılır. Bu nedenle ünsüz değişmesini anlayabilmek için ünsüz harflerin özelliklerini öğrenmek gerekmektedir.
Ünsüz Harflerin Özellikleri
Türkçede 21 tane ünsüz harf bulunmaktadır. Ünsüz harfler dört ayrı yapıya ayrılırlar. Sert ünsüzler, yumuşak ünsüzler, sürekli ünsüzler ve süreksiz ünsüzler.
Sert ünsüzler: Harfin ağızdan çıkması sırasında ses tellerinde herhangi bir titreşim meydana getirmeyen seslerdir.
Yumuşak ünsüzler: Ses tellerinin titreşmesi ile oluşurlar.
Sürekli ünsüzler: Ağızdan çıkışı sırasında ses yolunda meydana gelen daralma sonucu ortaya çıkan seslerdir.
Süreksiz ünsüzler: Ses çıkış yolunun kapalı olduğu durumlarda meydana gelen ünsüzlerdir.
Ünsüz Değişimi İle İlgili Bazı Kurallar
Her sözcüğün kendine ait özellikleri vardır. Bundan dolayı Türkçe dil bilgisi farklı kuralları bünyesinde barındırır.
Ünsüz değişimi konusu ile de ilgili olarak bazı kurallar vardır;
- Bazı tek heceli sözcüklerde ünsüz değişimi olmayabilir.
- Tek heceli sözcüklerin bazıları ünsüz değişimi ile karşılaşabilir.
- Özel adların karşılaştığı ünsüz değişimi sadece konuşma esnasında gerçekleşir. Yazı sırasında özel adların ünsüz değişimi yapılamaz.
- Türkçemize yabancı dillerden geçmiş olan bazı yabancı sözcüklerde ünsüz değişimi yapılamaz.
- Türemiş olan bazı sözcüklerde ünsüz değişimi olmaz.
Saymış olduğumuz bu kurallar aracılığı ile uygun olan kelime ve ekleri ünlü değişimine uğramaktadır. Kurallar dikkate alındığında kelimeden kelimeye değişebilecek konular vardır.
Ünsüz Değişiminde Nelere Dikkat Edilmeli?
Kelimeye gelen ek ile ortaya çıkacak değişime dikkat edilmelidir. Bazı şartlarda gözden kaçma ihtimalinin olduğu küçük bir noktayı oluşturduğu için özellikle yazma sırasında ünsüz değişimi olan kelimeler dikkatli yazılmalıdır. Yine yazı sırasında ortay çıkan ve dikkat edilmesi gereken konu ünsüz değişiminin özellikleri sırasında da belirtilen özel adların ünsüz değişimine uğrayamayacağıdır. Sadece konuşma esnasında özel adlar ünsüz değişimine uğrayabilir. Ancak yazılı hale getirirken herhangi bir değişim gerçekleştirilemez.