Birleşik kelimeler konulu yazımızda öncelikli olarak birleşik yazılan kelimeler ve ayrı ayrı yazılan birleşik kelimeler nelerdir soruların cevabını bulmaya çalışacağız. Ayrıca bitişik yazılan birleşik kelimeler ve birleşik kelimelerin yazımı nasıl olması gerektiğini bahsetmeye çalışacağız.
Birleşik Kelimeler
Türkçe dil bilgisinde, bir kavramı anlamlı bir şekilde karşılamak için iki ya da daha fazla sözcükten oluşan kelime kalıplarına birleşik kelime denilmektedir. Birleşik kelimelerin yazımı sonrasında kelimeler anlamca değişikliğe uğramaktadır. Türkçede yeni bir kavramı karşılamak için kelime birleştirme yöntemi kullanılır. TDK birleşik kelimeler için isim ve sıfat tamlamaları, isnat grupları, ikilemeler, kalıplaşmış çekim fiilleri ve kısaltma grupları ifadelerinde yeni kavram karşılamaları için birleşik kelimelerin kullanıldığını belirtm ektedir.
Birleşik Kelimelerin Oluşumu
Birleşik kelimelerin oluşumu anlam kayması, ses kayması ve tür kayması şeklinde üç yolla oluşmaktadır. Birleşik kelimeler listesi oluşturulurken, iki ayrı kelime birleştiğinde ses düşmesi daha çok görülmektedir. Anlam kaymasıyla oluşan sözcükler, ad bileşikleri için bitişik, eylem oluşlarında her hangi bir ses meydana gelmiyorsa ayrı yazılmaktadır. Ses değişmesiyle ortaya çıkan tüm birleşik kelimeler bitişik olarak yazılır ve cümlede o şekilde kullanılır. Birleşik yazılan kelimeler sözcük kaymasıyla oluşmuş ise bitişik olarak yazılmaktadır. Tür kayması sonucu oluşan bitişik yazılan birleşik kelimeler aynı zamanda anlam kaymasına da neden olmaktadır.
Yazılış Bakımında Birleşik Kelimeler
Birleşik kelimelere örnekler vermeye çalışıldığında, birleşik kelimelerin yazılış bakımından, bitişik ve ayrı yazılanlar olarak iki grupta ele alındığı görülmektedir. Bir kavramı karşılamak için oluşturulan sözcüklerde bir ses düşmesi oluşmadığında ayrı yazılan birleşik kelimeler kullanılmaktadır. Ses düşmesine uğrayan, isim kısaltmaları tek başına kullanılmayıp, yardımcı fiillerle kalıplaştığında, vurgusu son heceye kaymış olan kelimeler birleşik yazılan kelimelerdir.
Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
Birleşik ve ayrı yazılan kelimeler cümle içerisinde doğru kullanıldığında cümle anlamlı hale gelmektedir. Ayrı yazılan sözcükler, yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller ses düşmesine neden olmaz ve kelime türemesini oluşturmazlar. Bunun için ayrı yazılırlar. İki ya da daha fazla kelime birleşme sonrasında kelimelerin hiç birisinde anlam değişikliği meydana gelmemişse bu birleşik kelimeler ayrı yazılır. Birleşik kelimelerin yazımı TDK kaynaklarında ayrıntılı olarak gösterilmektedir. Ayrı yazılan birleşik kelimeler, hayvan türlerinden birinin adıyla bir kavram oluşturulduğunda, bitki türleri adlarıyla, çeşitli nesne adlarıyla, yol ve ulaşım terimleriyle ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılan birleşik kelimelerdendir.
