Bu makalemizde sizlere bakış açıları nelerdir, anlatıcı bakış açıları ve ilahi bakış açısı nedir sorularını cevaplamaya çalışacağız. Ayrıca kahraman bakış açısı nedir, hakim bakış açısı ve romanda bakış açıları ve gözlemci bakış açısı konularını anlatmaya çalışacağız.
Bakış Açıları
Edebi metinlerde edebiyat bakış açıları birbirinden farklı özelliklere sahiptirler. Herhangi bir varlık, olay, birey ve nesne karşısında sahip olunan dünya görüşü, yaşam deneyimi, kültür, yaş, cinsiyet, ruhsal durumu, yer alındığı ortama göre algılama, idrak edilmesi ve yargılanmasına bakış açısı denir. Masalı, hikayeyi, romanı dinleyici konumundakilere anlatanlara ise anlatıcı denir.
Anlatıcı Bakış Açıları
Geniş perspektif sunan anlatıcı bakış açıları bu sebeple geniş okuyucu kitlesine sahiptir. Yazar anlatmak istediği durumları okuyucuya aktarılabilmesi açısından bir anlatıcı tercih eder. Olayları kimin anlattığı sorusu doğrudan okuyucuya ulaşılmasını sağlar. Burada anlatıcı olan birey doğrudan yazar tarafından tercih edilmiş kurmaca bir bireydir. Anlatıcı bireyin sahip olduğu kimlik ve olaylar ile ilgisi doğrudan olayların belirlenmesini sağlar.
Edebiyat bakış açılarında anlatmaya bağlı olarak 4 çeşit edebiyat bakış açıları bulunuyor.
1. ilahi bakış açısı (hakim bakış açısı)
2. Kahraman bakış açısı
3. Gözlemci bakış açısı
4. Çoğulcu bakış açısı
Tercih edilen edebi metinin yazıldığı dönem, sosyal yaşamı, kültürü gibi etkenler edebi keyfe göre farklılık teşkil edebilir. Edebiyat bakış açılarında tercih edilen dil kullanılan temalar ve sunulan mesajlar ile ilişkilidir. Burada doğrudan metin iletişim aracı olarak tercih edilir. Kullanılan dil ise şiirseldir. Şimdide edebiyat bakış açıları nı açıklayalım.
Ayrıca bakış açıları ve ilahi bakış açısı nedir yazımızın yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz mübalağa ne demektir yazımıza da bakabilirsiniz.
ilahi Bakış Açısı (Hakim Bakış Açısı)
Öncelikli olarak ilahi bakış açısı nedir sorusu ile başlayacak olursak. Hakim bakış açılı üçüncü tekil (O) olan ilahi bakış açısı tanrısal bakış aşısıdır. Geçmişte yaşanmış, gelecekte yaşanacak olayları derinlemesi ile idrak eder. Kahramanların gönlünden ve kafasından geçen tüm düşünceleri bilir.
Burada anlatıcı anlatmış olduğu olayların dışında yer alır ve gören konumundadır. Burada üçüncü tekil birey kendi ağzından dile getirir ve yazarın dilinden olayları anlatır. Bu nedenle de yazar-anlatıcı olarak da tanımlanabilir. Ara ara okuyucular ile iletişime geçebilirler.
Okuyucu ile birebir sohbet yapabilirler. Okuyuculara rehberlik yapabilirler. ilahi bakış açısı nın temel özelliği ise destandan romana geçiş göstermesidir. Bu bakış açısı klasik romanlarda sıklıkla uygulanmıştır. Bugün dahi ilgi görmeyi sürdüren etkili bir bakış açısıdır.
ilahi bakış açısı olarak da tanımlanan hakim bakış açısı yaşam boyu meydana gelen tüm olayların tüm ayrıntılarına kadar bilinmesidir. Burada anlatıcı olayların içerisinde bulunmaz. İç ve dış olaylara herhangi bir müdahalede bulunmaz. Fakat olayları geniş bir bakış açısı ile gözlemler. Bu tüm ayrıntılar hakkında bilgisi bulunan bir bakış açısıdır
Hakim bakış açısı anlatıcı bireylerin aklından ve kalbinden geçen her şeyi en ince ayrıntısına kadar bilir. Hakim bakış açısında anlatıcı olayları kusursuz bir biçimde anlatır ve dilediği kısımları ise kısa yani özet olarak sunabilir. Bu durumda ise anlatıcı olayın kahramanlarından daha fazla bilgiye sahiptir. Anlatıcı tüm eylemler üzerinde hakimiyet sağladığından diğer kahramanlara oranla olayları kolayca kontrol edebilir. Hakim bakış açısında üçüncü ağızdan bir anlatım söz konusudur.
Ayrıca bakış açıları ve ilahi bakış açısı nedir yazımızın yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz zıt anlamlı kelimeler listesi yazımıza da bakabilirsiniz.
Kahraman Bakış Açısı
Kahraman bakış açısı nedir sorusu ile devam edecek olursak. En sık uygulanan bakış açılarından biri olan kahraman bakış açısı birincil tekil yani (ben) anlatıcıdır. Anlatıcı tüm olayları üstlenebilen temel kahraman olabileceği gibi, geri planda bulunan yardımcı kahraman da olabilir.
Bir bireyin sahip olabileceği görme, duyma, algılama ve yaşama gibi etkenler sınırlı olabilir. Bu sebeple birey her süreçte kendi yaşamış olduklarını ön planda bulundurmaya gayret eder. Kahraman anlatıcının yer aldığı roman ve hikayeler genel olarak otobiyografik karakterlerden meydana gelir.
Kahraman bakış açısı kahraman doğrudan kendine özgü dilde anlatım yapar. Fakat birincil tekil birey ağzından konuşur. Okuyucular ile daha samimi ve sıcak iletişimler kurar. Özellikle hikaye veya romanın hatıra defteri, not alınması gibi ilave özellikler de sunması okuyucular ile çok daha sağlıklı iletişim kurmasını sağlar. Kahraman bakış açısı örnekleri oldukça fazladır.
Ayrıca edebiyatta bakış açıları ve hakim bakış açısı yazımızın yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz saptama nedir ve saptama örnekleri yazımıza da bakabilirsiniz.
Gözlemci Bakış Açısı
Farklı bakış açılarından olan gözlemci bakış açısı ise anlatıcının olaylara uzaktan yani dış dünyadan bakmasıdır. Burada yaşanan olaylara anlatıcı tarafından müdahale edilmesi söz konusu değildir. Sadece uzaktan gözlemler ve gözlemlerini okuyucular ile paylaşır.
Burada gözlemci bir yansıtıcı konumunda bulunuyor ve olaylara daha düşük düzeyde hakimdir. Anlatıcının duyma, görme yetenekleri geçmiş ve geleceğe uzanmaz. Ayrıca bir kahramanda bulunan özelliklere de sahip olamaz. Gözlemci bakış açısı örnekleri oldukça fazladır.
Çoğulcu Bakış Açısı
Çoğulcu bakış açısı aynı eserde iki yada daha fazla anlatının kullanılması tarzı diyebiliriz. Bir tek anlatının var olduğu eserlerde olay genelinde yer alan kahramanlarının bazılarına bakış açılarına yer vermesine çoğulcu bakış aşısı diyebiliriz. Bu tür ile okuyucuyu sıkmayacak ve bir tek anlatıcının eseri olmayacaktır. Çoğulcu bakış acısına örnek verecek olursak Oğuz Atay’ın yazmış olduğu Bir Bilim Adamının Romanı örnek gösterilebilir.
Ayrıca edebiyatta bakış açıları ve hakim bakış açısı yazımızın yanında merak edeceğinizi düşündüğümüz teşbih nedir yazımıza da bakabilirsiniz.
Romanda Bakış Açıları
Romanda bakış açıları konusuna gelecek olursak. En temel etken romanda anlatıcıdır. Roman yazarı tarafından ilk olarak etkili bir tema ve olaylar seçilir. Akabinde tercih edilen olay beraberinde çevresinde okuyucuların meydana gelmesini sağlar. Son aşama olarak da yazar tarafından kurgulanan olayların anlatılması açısından yine yazar tarafından bir anlatıcı tercih edilir. Bu aşamadan itibaren olaylar ise anlatıcı tarafından sunulur. Bu sebeple romanda bakış açıları anlatıcının bakış aşısına göre olabilir.
Edebiyat bakış açılarında hayata bakış açısı etkeni de bulunur. Edebi metini oluşturan yazarın, roman, hikayede tercih edilen kahramanın hayata bakış açısı da bulunabilir.
Bu yazımızda bakış açıları konusunu ele aldık. Öncelikli olarak anlatıcı bakış açıları ve kahraman bakış açısı nedir soruların cevabını bulmaya çalıştık. Ayrıca hakim bakış açısı, gözlemci bakış açısı ve romanda bakış açısı konularını detaylı olarak sizlere anlatmaya çalıştık.
